Sadece Lozan değil, mevcut iktidar ve muhalefetin icraatları da kişiselleştirmeden, hakaret etmeden, yargılanmadan sorgulanmalıdır, demokrasinin gereği budur.
Lozan Antlaşması’ nda tartışılan konulardan biri de, Ege adalarının durumudur.
Öncelikle belirtelim, Osmanlı Meclis-i Mebusanı’ nın 28 Ocak 1920 tarihinde kabul ettiği “Misâk- ı Millî” hudutları içinde Ege Adaları yoktur. Zira o tarihte adalar Osmanlı hâkimiyetinde değildi. Misâk- ı Millî, Birinci Dünya Savaşı’ nın ateşkes ile bittiği sırada Osmanlı ordusunun bulunduğu yerleri “ vatan” olarak tanımlıyordu.
1912 Balkan Savaşı’ nda Yunanistan tarafından işgal edilen Ege Adaları’nı Osmanlı Devleti, 30 Mayıs 1913 tarihli Londra Antlaşması’ yla ve 14 Kasım 1913 tarihli Atina Antlaşması’ yla Yunanistan’a bırakmıştı.
Londra Antlaşması’ na göre “Ege Adaları’ nın geleceğinin saptanması büyük devletlere bırakılacaktır.” (Uçarol, 441)
Böylece Osmanlı Devleti, Ege Adaları’ nı fiilen kaybetmişti.
Osmanlı Devleti, daha sonraları Ege Adaları’ nın Yunanistan’ a bırakılmasına tepki gösterdi; Midilli ve Sakız gibi Anadolu kıyılarına yakın adaları Yunanistan’ a bırakmamak için diplomatik girişimlerde bulundu, ancak başta Fransa olmak üzere Avrupalı devletlerin buna karşı çıkmaları üzerine Ege Adaları’ ndan vazgeçti. (Uçarol, 443)
Ege Denizi’ nin güneydoğusunda merkezi Rodos olmak üzere “ On İki Ada” olarak adlandırılan adalar grubu ise 1911 Trablusgarp Savaşı sırasında İtalyanlar tarafından işgal edilmişti.
Osmanlı Devleti, Trablusgarp Savaşı sonunda İtalya ile imzaladığı 18 Ekim 1912 tarihli Uşi Antlaşması’ yla On İki Ada’ yı Balkan Savaşı bitinceye kadar geçici olarak İtalya’ ya bıraktı..
Böylece Trabusgarp Savaşı sonunda İtalya hukuk yönünden olmasa da fiilen On İki Ada’ ya, daha geniş anlamıyla Ege Denizi’ ne yerleşti. (Uçarol, 428)
Kısa bir süre sonra başlayan Birinci Dünya Savaşı’ nda İtalya’ nın Müttefikler tarafına geçmesi ve Osmanlı’ nın İtalya’ ya karşı savaşması ve sonunda Birinci Dünya Savaşı’ nda yenilmesi üzerine On İki Ada hukuksal olarak da elden çıktı.
Osmanlı, 1920 yılında imzaladığı Sevr Antlaşması ile Kıbrıs ve Ege Adaları üzerinde hiçbir hak iddia etmeyeceğini kabul etti.
Lozan’ da bu fiiili durumu kabul etmekten başka seçenek yoktu.
Prof. Dr. İlber ORTAYLI’ nın tespitini hatırlayalım:
“ (Balkan Savaşlarından önce) Batı Trakya büyük ölçüde Türklerin elindeydi. Balkan Savaşı’ nda 1878 sonrasından daha kötü bir duruma düşürüldüğü ortadadır. Bir yandan da İtalya Güney Ege’ de O İki Adaları, Yunanistan ise kuzeyde yukarıdan Midilli başta olmak üzere Kuzey Ege Adaları’ nı almış ve elimizde kala kala Gökçeada (İmroz) ile Bozcaada kalmıştır.”( Ortaylı, 109)
Türkiye, Lozan’ da sadece Meis Adası’ nı kaybetmiş (Madde 15); buna karşılık İmroz (Gökçeada, Bozcaada, Tavşan Adaları ile Asya kıyısından 3 milden az bir uzaklıkta bulunan tüm adalar ve kayalıkları elde etmeyi başarmıştır.
Tabi buna, Yunanistan’a bırakılan adaların askerden ve silâhtan arındırılmayı başarmış olması da eklenebilir. (Lozan Antlaşması, Madde 12, 13 ve Ek XV)
Günümüzde “Lozan’ da adalar verildi” diye düşünenlerin Meis Adası’ nı vermemek için yapılan mücadeleyi ve karşılaştığı uluslararası baskıyı çok iyi incelemeleri gerektiğini, düşünüyorum.
Ulusal basında, günümüzde Yunan adalarının askerî üs haline getirilişi ve silâhlandırılışı konusunda çeşitli haber ve fotoğraflar yer alıyor.
Bu konuda herhangi bir yorum yapmak istemiyorum, “herhalde gerekenler yapılıyordur” demekle yetineceğim.
KAYNAKLAR:
İlber ORTAYLI, İmparatorluğun Son Nefesi, İstanbul, 2014
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Web.tv
Ahmet Akyol
Yine Lozan Ve Adalar Sorunu
Elbette tartışılmalıdır da…
Sadece Lozan değil, mevcut iktidar ve muhalefetin icraatları da kişiselleştirmeden, hakaret etmeden, yargılanmadan sorgulanmalıdır, demokrasinin gereği budur.
Lozan Antlaşması’ nda tartışılan konulardan biri de, Ege adalarının durumudur.
Öncelikle belirtelim, Osmanlı Meclis-i Mebusanı’ nın 28 Ocak 1920 tarihinde kabul ettiği “Misâk- ı Millî” hudutları içinde Ege Adaları yoktur. Zira o tarihte adalar Osmanlı hâkimiyetinde değildi. Misâk- ı Millî, Birinci Dünya Savaşı’ nın ateşkes ile bittiği sırada Osmanlı ordusunun bulunduğu yerleri “ vatan” olarak tanımlıyordu.
1912 Balkan Savaşı’ nda Yunanistan tarafından işgal edilen Ege Adaları’nı Osmanlı Devleti, 30 Mayıs 1913 tarihli Londra Antlaşması’ yla ve 14 Kasım 1913 tarihli Atina Antlaşması’ yla Yunanistan’a bırakmıştı.
Londra Antlaşması’ na göre “Ege Adaları’ nın geleceğinin saptanması büyük devletlere bırakılacaktır.” (Uçarol, 441)
Böylece Osmanlı Devleti, Ege Adaları’ nı fiilen kaybetmişti.
Osmanlı Devleti, daha sonraları Ege Adaları’ nın Yunanistan’ a bırakılmasına tepki gösterdi; Midilli ve Sakız gibi Anadolu kıyılarına yakın adaları Yunanistan’ a bırakmamak için diplomatik girişimlerde bulundu, ancak başta Fransa olmak üzere Avrupalı devletlerin buna karşı çıkmaları üzerine Ege Adaları’ ndan vazgeçti. (Uçarol, 443)
Ege Denizi’ nin güneydoğusunda merkezi Rodos olmak üzere “ On İki Ada” olarak adlandırılan adalar grubu ise 1911 Trablusgarp Savaşı sırasında İtalyanlar tarafından işgal edilmişti.
Osmanlı Devleti, Trablusgarp Savaşı sonunda İtalya ile imzaladığı 18 Ekim 1912 tarihli Uşi Antlaşması’ yla On İki Ada’ yı Balkan Savaşı bitinceye kadar geçici olarak İtalya’ ya bıraktı..
Böylece Trabusgarp Savaşı sonunda İtalya hukuk yönünden olmasa da fiilen On İki Ada’ ya, daha geniş anlamıyla Ege Denizi’ ne yerleşti. (Uçarol, 428)
Kısa bir süre sonra başlayan Birinci Dünya Savaşı’ nda İtalya’ nın Müttefikler tarafına geçmesi ve Osmanlı’ nın İtalya’ ya karşı savaşması ve sonunda Birinci Dünya Savaşı’ nda yenilmesi üzerine On İki Ada hukuksal olarak da elden çıktı.
Osmanlı, 1920 yılında imzaladığı Sevr Antlaşması ile Kıbrıs ve Ege Adaları üzerinde hiçbir hak iddia etmeyeceğini kabul etti.
Lozan’ da bu fiiili durumu kabul etmekten başka seçenek yoktu.
Prof. Dr. İlber ORTAYLI’ nın tespitini hatırlayalım:
“ (Balkan Savaşlarından önce) Batı Trakya büyük ölçüde Türklerin elindeydi. Balkan Savaşı’ nda 1878 sonrasından daha kötü bir duruma düşürüldüğü ortadadır. Bir yandan da İtalya Güney Ege’ de O İki Adaları, Yunanistan ise kuzeyde yukarıdan Midilli başta olmak üzere Kuzey Ege Adaları’ nı almış ve elimizde kala kala Gökçeada (İmroz) ile Bozcaada kalmıştır.”( Ortaylı, 109)
Türkiye, Lozan’ da sadece Meis Adası’ nı kaybetmiş (Madde 15); buna karşılık İmroz (Gökçeada, Bozcaada, Tavşan Adaları ile Asya kıyısından 3 milden az bir uzaklıkta bulunan tüm adalar ve kayalıkları elde etmeyi başarmıştır.
Tabi buna, Yunanistan’a bırakılan adaların askerden ve silâhtan arındırılmayı başarmış olması da eklenebilir. (Lozan Antlaşması, Madde 12, 13 ve Ek XV)
Günümüzde “Lozan’ da adalar verildi” diye düşünenlerin Meis Adası’ nı vermemek için yapılan mücadeleyi ve karşılaştığı uluslararası baskıyı çok iyi incelemeleri gerektiğini, düşünüyorum.
Ulusal basında, günümüzde Yunan adalarının askerî üs haline getirilişi ve silâhlandırılışı konusunda çeşitli haber ve fotoğraflar yer alıyor.
Bu konuda herhangi bir yorum yapmak istemiyorum, “herhalde gerekenler yapılıyordur” demekle yetineceğim.
KAYNAKLAR:
İlber ORTAYLI, İmparatorluğun Son Nefesi, İstanbul, 2014
Rıfat UÇAROL, Siyasi Tarih, İstanbul, 1995
ATATÜRK DİYOR Kİ:
“ Ne Mutlu Türk’üm Diyene!”
www.ahmetakyol.net