Şimdi biraz gerilere gidelim ve Kurtuluş Savaşı’nın ilk günlerini yaşayalım.
Birinci Dünya Savaşı sona erip Mondros Ateşkesi imzalanınca, İngilizler Güneydoğu Anadolu’yu işgale başlamışlardı. Sonra, İngilizler’ in yerini Fransızlar aldı. İngilizler’ in yerlerini Fransızlar’ a bırakması ayrı ve çok ilginç bir konudur. Bunun üzerinde durmayacağız.
Fransızlar’ ın bölgeye gelişiyle birlikte olaylar başladı.
Çünkü Fransız işgali demek; Ermeni asıllı bazı Fransız askerinden başka, Ermeniler’ den kurulu lejyon askerlerinin işgal birliği olarak bölgeye gelmesi demekti.
Fransız işgali demek; Anadolu ve Rusya Ermenileri’ nin bir arada kuracakları “Büyük Ermenistan” ümitlerinin uyanması ve alev alev Ermeni ruhlarını ısıtması demekti.
Gerçi daha önce bölgede bulunan İngilizler de Ermeniler’ i desteklemişlerdi ama İngiliz askerinin yanında ne bir Ermeni lejyonu vardı, ne de kendi askerleri içinde Ermeni asıllı olanları...
Fransızlar’ ın bu Ermeni yanlısı tutumları sebebiyle, Anadolu’da Mondros Ateşkesi’ nden sonraki ilk toplu direnişler, Yunanlılardan önce Fransızlar’ a gösterildi. İlk kurşunlar Fransızlara atıldı.
Mondros Ateşkesi’ nden kısa bir süre sonra, Fransızlar, 11 Aralık 1918 günü Dörtyol’u işgal ettiler ve bir süre sonra da, Karakese Köyü’ne saldırdılar.
Karakese köylüleri, Fransızlar’ ın kendi köylerine de saldıracaklarını anlamışlardı¸ önlemlerini alarak köy dışında yola taştan barikatlar kurarak yolu kapattılar.
Fransızlar, Karakese Köyü’ne saldırınca, köylüler Fransızları köylerine sokmadılar.
Burada ilk kurşunu sıkan ve ateş emrini veren (yerel iddialara göre) Ömer Hoca oğlu Mehmet Çavuş’tu.
Bu direniş karşısında şaşkına dönen Fransızlar geri çekildi.
Fransızlar çekilmesine çekildiler ama bölgedeki mezalimlerine giderek artan şekilde devam ettiler.
Bunun üzerine yöre halkı teşkilâtlandı.
Kara Hasan ve arkadaşları güçlü bir milli mukavemet teşkilâtı meydana getirerek Fransız kuvvetlerine rastladıkları yerde taarruz etmeye başladılar.
Teşkilât giderek güçlendi.
Gürleyik Mevkii’nde yapılan çatışmada Fransızlar büyük bir bozguna uğratıldı. Bunun üzerine Kara Hasan’a halk tarafından “ Paşa” unvanı verildi ve müfrezesine “ Kara Hasan Müfrezesi” dendi.
Sonunda, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa’nın organize ettiği teşkilâtlanma ve direnişin tek elden idaresi sonunda, ülke düşman işgalinden kurtuldu; işgalci unsurlar teker teker vatan topraklarını terk etti.
Bu yazıda, milli mücadeleye sadece İlk Kurşun açısından yaklaştık.
Türkiye’de zaman zaman ilk kurşunun nerede atıldığı konusu gündeme geldi ve tartışmalar yaşandı.
Genellikle de, İzmir’de Hasan Tahsin’in ilk kurşunu attığı kabul edildi. Çoğu kimse de, bu halen böyle bilir.
Oysa Milli Mücadele’nin ilk kurşunu Dörtyol’da atılmıştı.
İşin ilginç yanı, bu konunun çok uzun zamandır biliniyor olması…
İlgi duyanlar için kaynaklardan bazılarını belirtelim:
Harp Tarihi Dairesi Arşivi, No.3/7723, Dosya No.229
Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1966, Cilt 4, Sayfa 55-56.
Necdet ÖKLEM, Türk Devrim Tarihi, Ege Üniversitesi Yayını, İzmir, 1977.
R. Salahi SONYEL, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Ankara, 1987, Cilt 1, Sayfa 66.
İbrahim ARTUÇ, Kurtuluş Savaşı Başlarken, İstanbul, 1987, Sayfa 253.
Yine ilgilenenlere Genelkurmay Askeri Tarih Başkanlığı’nın yazısını hatırlatmak isterim:
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı’ nın, Hatay Valiliği’ ne gönderdiği 29 Ocak 1992 tarihli yazıda, “… Konuyla ilgili olarak, arşiv uzmanınca ATASE Başkanlığı arşivinde gerekli incelemeler yapılmış olup; inceleme neticesi hazırlanan uzman raporu ekte gönderilmiştir. Uzman raporu ve konuyla ilgili Başkanlık yayınlarının tetkiki neticesinde, Birinci Dünya Savaşından sonra galip devletlerin yurdumuzda ilk işgal ettiği yerlerin İskenderun ve Dörtyol olduğu bu düşmana karşı ilk direniş hareketlerinin yine bu bölgede başladığı buna bağlı olarak da ilk silahlı direniş hareketinin de 19 Aralık 1918'de Dörtyol ilçesi Karakese köyünde gerçekleştirildiği tespit edilmiştir ” denilerek konuya açıklık getirilmektedir.
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı’nın, sözü edilen 29 Ocak 1992 tarihli yazısından sonra, Dörtyol’a bir İlk Kurşun Anıtı yapıldı. Bunu, İlk Kurşun Müzesi’nin yapımı takip etti.
Anıtın yapımından itibaren de, her sene 19 Aralık tarihinde, İlk Kurşun Anıtı önünde, “İlk Kurşun Günü” kutlanmaktadır.
ATATÜRK DİYOR Kİ:
“Türkiye Cumhuriyeti’ ni kuran Türkiye halkına, Türk Milleti denir.” “Ne Mutlu Türk’ üm Diyene!”
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
Web.tv
Ahmet Akyol
İlk Kurşun
Şimdi biraz gerilere gidelim ve Kurtuluş Savaşı’nın ilk günlerini yaşayalım.
Birinci Dünya Savaşı sona erip Mondros Ateşkesi imzalanınca, İngilizler Güneydoğu Anadolu’yu işgale başlamışlardı. Sonra, İngilizler’ in yerini Fransızlar aldı. İngilizler’ in yerlerini Fransızlar’ a bırakması ayrı ve çok ilginç bir konudur. Bunun üzerinde durmayacağız.
Fransızlar’ ın bölgeye gelişiyle birlikte olaylar başladı.
Çünkü Fransız işgali demek; Ermeni asıllı bazı Fransız askerinden başka, Ermeniler’ den kurulu lejyon askerlerinin işgal birliği olarak bölgeye gelmesi demekti.
Fransız işgali demek; Anadolu ve Rusya Ermenileri’ nin bir arada kuracakları “Büyük Ermenistan” ümitlerinin uyanması ve alev alev Ermeni ruhlarını ısıtması demekti.
Gerçi daha önce bölgede bulunan İngilizler de Ermeniler’ i desteklemişlerdi ama İngiliz askerinin yanında ne bir Ermeni lejyonu vardı, ne de kendi askerleri içinde Ermeni asıllı olanları...
Fransızlar’ ın bu Ermeni yanlısı tutumları sebebiyle, Anadolu’da Mondros Ateşkesi’ nden sonraki ilk toplu direnişler, Yunanlılardan önce Fransızlar’ a gösterildi. İlk kurşunlar Fransızlara atıldı.
Mondros Ateşkesi’ nden kısa bir süre sonra, Fransızlar, 11 Aralık 1918 günü Dörtyol’u işgal ettiler ve bir süre sonra da, Karakese Köyü’ne saldırdılar.
Karakese köylüleri, Fransızlar’ ın kendi köylerine de saldıracaklarını anlamışlardı¸ önlemlerini alarak köy dışında yola taştan barikatlar kurarak yolu kapattılar.
Fransızlar, Karakese Köyü’ne saldırınca, köylüler Fransızları köylerine sokmadılar.
Burada ilk kurşunu sıkan ve ateş emrini veren (yerel iddialara göre) Ömer Hoca oğlu Mehmet Çavuş’tu.
Bu direniş karşısında şaşkına dönen Fransızlar geri çekildi.
Fransızlar çekilmesine çekildiler ama bölgedeki mezalimlerine giderek artan şekilde devam ettiler.
Bunun üzerine yöre halkı teşkilâtlandı.
Kara Hasan ve arkadaşları güçlü bir milli mukavemet teşkilâtı meydana getirerek Fransız kuvvetlerine rastladıkları yerde taarruz etmeye başladılar.
Teşkilât giderek güçlendi.
Gürleyik Mevkii’nde yapılan çatışmada Fransızlar büyük bir bozguna uğratıldı. Bunun üzerine Kara Hasan’a halk tarafından “ Paşa” unvanı verildi ve müfrezesine “ Kara Hasan Müfrezesi” dendi.
Sonunda, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Paşa’nın organize ettiği teşkilâtlanma ve direnişin tek elden idaresi sonunda, ülke düşman işgalinden kurtuldu; işgalci unsurlar teker teker vatan topraklarını terk etti.
Bu yazıda, milli mücadeleye sadece İlk Kurşun açısından yaklaştık.
Türkiye’de zaman zaman ilk kurşunun nerede atıldığı konusu gündeme geldi ve tartışmalar yaşandı.
Genellikle de, İzmir’de Hasan Tahsin’in ilk kurşunu attığı kabul edildi. Çoğu kimse de, bu halen böyle bilir.
Oysa Milli Mücadele’nin ilk kurşunu Dörtyol’da atılmıştı.
İşin ilginç yanı, bu konunun çok uzun zamandır biliniyor olması…
İlgi duyanlar için kaynaklardan bazılarını belirtelim:
Harp Tarihi Dairesi Arşivi, No.3/7723, Dosya No.229 Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1966, Cilt 4, Sayfa 55-56. Necdet ÖKLEM, Türk Devrim Tarihi, Ege Üniversitesi Yayını, İzmir, 1977. R. Salahi SONYEL, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Ankara, 1987, Cilt 1, Sayfa 66. İbrahim ARTUÇ, Kurtuluş Savaşı Başlarken, İstanbul, 1987, Sayfa 253.Yine ilgilenenlere Genelkurmay Askeri Tarih Başkanlığı’nın yazısını hatırlatmak isterim:
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı’ nın, Hatay Valiliği’ ne gönderdiği 29 Ocak 1992 tarihli yazıda, “… Konuyla ilgili olarak, arşiv uzmanınca ATASE Başkanlığı arşivinde gerekli incelemeler yapılmış olup; inceleme neticesi hazırlanan uzman raporu ekte gönderilmiştir. Uzman raporu ve konuyla ilgili Başkanlık yayınlarının tetkiki neticesinde, Birinci Dünya Savaşından sonra galip devletlerin yurdumuzda ilk işgal ettiği yerlerin İskenderun ve Dörtyol olduğu bu düşmana karşı ilk direniş hareketlerinin yine bu bölgede başladığı buna bağlı olarak da ilk silahlı direniş hareketinin de 19 Aralık 1918'de Dörtyol ilçesi Karakese köyünde gerçekleştirildiği tespit edilmiştir ” denilerek konuya açıklık getirilmektedir.
Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı’nın, sözü edilen 29 Ocak 1992 tarihli yazısından sonra, Dörtyol’a bir İlk Kurşun Anıtı yapıldı. Bunu, İlk Kurşun Müzesi’nin yapımı takip etti.
Anıtın yapımından itibaren de, her sene 19 Aralık tarihinde, İlk Kurşun Anıtı önünde, “İlk Kurşun Günü” kutlanmaktadır.
ATATÜRK DİYOR Kİ:
“Türkiye Cumhuriyeti’ ni kuran Türkiye halkına, Türk Milleti denir.” “Ne Mutlu Türk’ üm Diyene!”
www.ahmetakyol.net